Đào tạo cách nuôi Yến

TÌNH HÌNH NUÔI CHIM YẾN TẠI VIỆT NAM

Tổ chim yến, hay còn gọi là "yến sào" trong dân gian, là một loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, đã được sử dụng từ thời nhà Đường ở Trung Quốc (năm 618), tại Indonesia từ thế kỷ 14, Thái Lan từ thế kỷ 17 và Malaysia từ thế kỷ 19. Ở Việt Nam, nghề khai thác tổ yến đã xuất hiện từ đầu thế kỷ 19 tại Hội An, với dấu ấn của vua Gia Long (năm 1804).

Nghề nuôi chim yến trong nhà bắt đầu phát triển mạnh mẽ ở các nước Đông Nam Á như Indonesia, Thái Lan và Malaysia từ những năm 1980. Một số quốc gia đã thiết lập tiêu chuẩn về chất lượng tổ yến, đồng thời sản xuất theo chuỗi liên kết có thể truy xuất nguồn gốc, và xuất khẩu chính ngạch trong nhiều năm.

Tại Việt Nam, nghề nuôi chim yến trong nhà khởi động muộn hơn, khoảng từ năm 2000, khi người ta phát hiện chim yến tự bay vào nhà làm tổ. Nhận thấy tiềm năng kinh tế và khoa học từ mô hình này, từ năm 2004, nhiều doanh nghiệp nhà nước và tư nhân đã tiên phong trang bị kiến thức, xây dựng các dự án, đề tài nghiên cứu, mở các lớp đào tạo về nghề nuôi yến và tổ chức hội thảo kỹ thuật. Nhiều cá nhân, tổ chức đã ra nước ngoài học tập công nghệ nuôi yến tiên tiến, đồng thời việc mua bán trang thiết bị dẫn dụ chim yến cũng phát triển nhanh chóng theo xu hướng.

Đến năm 2022, sản lượng tổ yến của Việt Nam ước đạt từ 150-200 tấn. Chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2030 đặt mục tiêu sản lượng tổ yến đạt 350-400 tấn mỗi năm. Hiện nay, có 42/63 tỉnh thành trên cả nước đã có mô hình nuôi chim yến. Số lượng nhà yến đã tăng nhanh qua các năm: từ hơn 8.300 nhà yến năm 2017, đến hơn 11.750 nhà năm 2019 và đến 23.665 nhà vào năm 2022.

Mặc dù nghề nuôi chim yến trong nhà tại Việt Nam khởi phát muộn, nhưng đã nhanh chóng mang lại lợi nhuận cao, tạo ra nhiều công việc và thu nhập cho nhiều người. Tuy nhiên, giống như các nước trong khu vực có nghề nuôi chim yến phát triển sớm (Indonesia, Malaysia, Thái Lan), Việt Nam cũng đối mặt với một tỷ lệ nhà yến hiệu quả thấp hoặc thất bại. Công tác quản lý nhà nước về chim yến còn chậm so với tốc độ phát triển của nghề, đặc biệt là việc quy hoạch vùng nuôi chim yến chưa được thực hiện kịp thời và đồng bộ.

Kỹ Thuật Vận Hành Nhà Yến

Sau khi xây dựng xong, nhà yến cần được vệ sinh sạch sẽ và xử lý các mùi hôi còn sót lại, đặc biệt là mùi xi măng, mùi keo, v.v.
Sử dụng các chất xử lý mùi chuyên dụng có sẵn trên thị trường hoặc các chất tự nhiên như chanh, dứa. Có thể hòa các chất này vào nước để đặt trong các xô chậu và phun khắp nhà yến.
Đợi một thời gian sau khi khử mùi và lắp đặt thiết bị trước khi bắt đầu mở loa. Nếu mở loa khi nhà còn mùi nặng, chim yến có thể không vào hoặc không ở lại, dẫn đến việc mất thời gian hơn để có những cặp chim đầu tiên.

Nhà yến mới cần tạo mùi bầy đàn để dẫn dụ chim nhanh hơn. Nhà yến đã có tổ không cần tạo mùi bầy đàn.
Chim yến có khứu giác nhạy, vì vậy, nếu có mùi bầy đàn quen thuộc, tỷ lệ chim ở lại sẽ cao hơn.
Có thể sử dụng phân yến mới từ các nhà yến nhiều chim để tạo mùi bầy đàn. Hoặc sử dụng dung dịch chiết xuất từ tổ yến hoặc chất hữu cơ có mùi giống cơ thể chim yến để phun trong nhà.
Các chất hóa học dẫn dụ chim yến cần được sử dụng cẩn trọng vì chưa được kiểm chứng đầy đủ về hiệu quả và có thể gây ô nhiễm môi trường. Có những mô hình nhà yến không sử dụng hóa chất nhưng vẫn hiệu quả, đây là mô hình sạch, đáng nghiên cứu.

Hệ thống âm thanh vận hành tự động qua bộ điều khiển lập trình, cài đặt thời gian tắt, mở.
Âm thanh ngoài trời (loa nóc, loa cửa) mở từ 5h30 đến 11h30 và từ 13h30 đến 19h00 với cường độ không quá 70dB.
Âm thanh dẫn trong nhà mở từ sáng cùng với âm ngoài và tắt khi chim đã về tìm chỗ ngủ (khoảng 21-22h) với âm lượng nhỏ hơn, từ 50-60dB.
Âm ru trong nhà hoạt động liên tục 24/24 giờ với âm lượng nhỏ nhất, khoảng 30-40dB.

Nhà Có Phun Sương Bên Ngoài:

Phun sương bên ngoài giúp làm mát nhà yến vào mùa nóng, tăng độ ẩm không khí và tạo hạt sương thu hút chim.
Thời gian phun sương thường là buổi trưa từ 11h00-14h00 và buổi chiều từ 15h00-18h00, tần suất 1 giờ/lần, mỗi lần phun 5 phút. Ngừng phun khi trời mưa.

Phun Sương Bên Trong Nhà Yến:

Tăng độ ẩm và giảm nhiệt độ trong nhà yến vào mùa nóng.
Thời gian và tần suất phun sương phụ thuộc vào thời tiết và cấu trúc xây dựng. Thường giữ ẩm trong khoảng 75-85%.
Nhà yến mới xây dựng có thể không cần phun sương hoặc phun ít vì độ ẩm cao. Nhà yến lâu năm cần phun sương để làm mát do nhiệt từ chim và phân chim.

Hệ Thống Thông Gió:

Lỗ thông gió giúp thông khí, lấy sáng và điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm trong nhà yến.
Tùy theo thời tiết, có thể bít bớt hoặc mở lỗ thông gió để điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm.

Hệ Thống Gia Nhiệt:

Hoạt động trong những ngày lạnh với nhiệt độ dưới 20°C ở vùng có mùa đông lạnh. Cảm biến nhiệt sẽ kích hoạt máy sưởi và dừng khi đạt nhiệt độ cài đặt.

Định kỳ kiểm tra và bảo dưỡng thiết bị là cần thiết để đảm bảo điều kiện tốt nhất cho đàn chim.
Nhà Yến Mới: Kiểm tra 1 lần/tháng.
Nhà Yến Cũ: Kiểm tra thường xuyên hơn (2-3 lần/tháng).

Hệ Thống Âm Thanh:

Kiểm tra loa nóc và loa trong nhà, đặc biệt là các mối nối. Loa ngoài trời dễ bị hỏng hơn do tiếp xúc với môi trường.
Kiểm tra các amply, bộ hẹn giờ và sửa chữa khi cần thiết.

Hệ Thống Phun Sương:

Kiểm tra hoạt động của hệ thống phun sương, vệ sinh béc phun và đảm bảo nguồn nước sạch. Đối với nguồn nước giếng khoan, lắp bộ lọc và kiểm tra định kỳ.

Hệ Thống Giá Tổ:

Theo dõi giá tổ, đặc biệt là giá tổ gỗ để tránh nấm mốc. Đảm bảo nhiệt độ, độ ẩm và thông thoáng trong nhà.
Xử lý kịp thời nếu giá tổ bị mốc hoặc có dấu hiệu hư hỏng.